(Leestijd 4 minuten)

Vandaag, op 30 juni, vieren we Sociale media dag. Een uitgelezen kans om te reflecteren op de rol van sociale media in ons leven. Is het een vloek of een zegen? Moeten we het vieren, of is het tijd om vaarwel te zeggen?
 
De wereld lijkt kleiner
Platforms zoals Facebook en WhatsApp hebben de wereld kleiner gemaakt, waardoor we gemakkelijk contact kunnen houden en belangrijke momenten kunnen delen met vrienden en familie. Bovendien bieden sociale media een platform voor gemeenschappen en steungroepen waar mensen met dezelfde interesses of ervaringen elkaar kunnen vinden en ondersteunen.
 
Sociale media bieden ook snel toegang tot nieuws en informatie. Twitter, LinkedIn, en andere platforms houden ons op de hoogte van de laatste gebeurtenissen wereldwijd. De wereld is als een dorp geworden. Daarnaast zijn platforms zoals Instagram, TikTok, en YouTube geweldige kanalen voor mensen om hun creativiteit te tonen, wat kan leiden tot nieuwe kansen en zelfs carrières.
 
Wat is nu echt?
Hoewel sociale media bedoeld zijn om ons dichter bij elkaar te brengen, kunnen ze juist het tegenovergestelde effect hebben. Het constante gebruik van sociale media kan leiden tot oppervlakkige interacties en een gebrek aan echte verbindingen. De tijd besteed aan sociale media kan een negatief effect hebben op de kwaliteit van persoonlijke relaties. Want hoe echt is het contact dat je hebt via sociale media? We vinden het heerlijk om ongegeneerd in het leven van anderen te kijken, maar hoe echt is dat leven nou? En onderschat niet de druk onder tieners en jongeren; ze meten hun populariteit en succes af aan het aantal likes, hartjes, snaps etc.

Mentale gezondheid
Sociale media kunnen verslavend zijn, 5-10% van de gebruikers vertoont tekenen van verslaving. Deze verslaving kan leiden tot urenlang scrollen, ten koste van productieve activiteiten en persoonlijk contact. Bovendien is er een verband gevonden tussen sociale media gebruik en verhoogde niveaus van angst en depressie bij jongeren.

Onveiligheid
Ook ervaren veel mensen onveiligheid op online platforms. Regelmatig horen we van grof taalgebruik, discriminatie en haatberichten op sociale media. Er zijn profielen of groepen die zich enkel richten op het zwart maken en beledigen van bepaalde personen of het belachelijk maken van (levens)overtuigingen. Uit onderzoek blijkt dat 41% van de volwassenen persoonlijk te maken heeft gehad met online intimidatie. Dit kan een zware tol eisen van het mentale welzijn van gebruikers.

Waarom online pesten, dreigen, schelden en vloeken zo makkelijk is?
Waarom gedragen mensen zich online zo anders dan in persoonlijke interacties? Vanuit psychologisch oogpunt zijn er verschillende factoren die bijdragen aan dit fenomeen:
 
1. Anonimiteit: Veel sociale media platforms bieden een zekere mate van anonimiteit. Dit gevoel van onzichtbaarheid zorgt ervoor dat mensen zich minder verantwoordelijk voelen voor hun uitspraken en daden. Zonder directe sociale repercussies, voelen ze zich vrijer om grof of hatelijk te zijn.
 
2. Desinhibitie-effect: Online communicatie creëert een gevoel van afstand en onthechting. Dit desinhibitie-effect, waarbij mensen zich minder geremd voelen, kan leiden tot gedrag dat ze in face-to-face interacties zouden vermijden.
 
3. Gebrek aan non-verbale signalen: In persoonlijke gesprekken spelen non-verbale signalen zoals lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen een cruciale rol in de communicatie. Online ontbreken deze signalen, waardoor het makkelijker wordt om harde of beledigende taal te gebruiken zonder de directe emotionele reactie van de ander te zien.
 
4. Groepsdynamiek: Online groepen en gemeenschappen kunnen soms een echo kamer creëren waarin extreme meningen worden versterkt en genormaliseerd. Dit kan individuen aanmoedigen om extremere standpunten in te nemen en deze luidruchtiger te uiten dan ze anders zouden doen.
   
Balans zoeken
Sta vandaag eens bewust stil bij de impact van sociale media op jouw leven. Welke voordelen heeft het mij te bieden? Welke impact heeft mijn bijdrage? Kan ik ook zonder sociale media? Want hoewel sociale media veel voordelen biedt zoals het verbinden van mensen en het verstrekken van informatie, zijn er ook aanzienlijke nadelen, zoals verslaving, mentale gezondheidsproblemen en negatieve interacties.
 
Wellicht is het goed om er voor jezelf een balans in te zoeken. Gebruik sociale media met mate, wees bewust van de valkuilen en waardeer echte, persoonlijke interacties. Zo kunnen we van Sociale Media Dag een dag van bewuste keuzes en reflectie maken.
 
Ohja, en vergeet niet om grof taalgebruik of haatberichten te melden, klik hiervoor op de drie puntjes bij het desbetreffende bericht. Zo geef je de mogelijkheid aan het platform om in te grijpen. ---
 
Bronnen:
1. Pew Research Center, "Online Harassment 2017" - https://www.pewresearch.org/internet/2017/07/11/online-harassment-2017/)
 
2. Primack BA, Shensa A, Sidani JE, et al. Social Media Use and Perceived Social Isolation Among Young Adults in the U.S. Am J Prev Med. 2017;53(1):1-8. doi:10.1016/j.amepre.2017.01.010
 
3. Bonsaksen T, Ruffolo M, Price D, et al. Associations between social media use and loneliness in a cross-national population: do motives for social media use matter?. Health Psychol Behav Med. 2023;11(1):2158089. Published 2023 Jan 1. doi:10.1080/21642850.2022.2158089
 
4. No More FOMO: Limiting Social Media Decreases Loneliness and Depression
Melissa G. Hunt, Rachel Marx, Courtney Lipson, and Jordyn Young
Journal of Social and Clinical Psychology 2018 37:10, 751-768
 
5. Pew Research Center, "Teens, Social Media & Technology 2018" - https://www.pewresearch.org/internet/2018/05/31/teens-social-media-technology-2018/